MIT: Lasy Państwowe masowo eksportują drewno do Chin

  • Eksport surowego drewna pogłębia deficyt surowca w Polsce, osłabiając krajową branżę drzewną i meblarską.
  • Wysoka sprzedaż drewna do Chin jest realizowana przez pośredników (zagraniczne i polskie firmy według zasad swobodnego przepływu towarów), a nie przez Lasy Państwowe.
  • Lasy Państwowe sprzedają surowiec głównie w kraju, nie mając (w poprzednich latach) odpowiednich uprawnień kontroli nad pośrednikami.
  • Wprowadzono regulacje mające na celu ograniczyć ten proceder (m.in. Zarządzenie Nr 120 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych). Zapowiedziano prace nad dalszymi zabezpieczeniami.

Jak ważne jest drewno z polskich lasów?

Przemysł drzewny, będący istotną gałęzią polskiej gospodarki, mierzy się od kilku lat ze spadkami w produkcji i problemami finansowymi. Jedną z przyczyn takiego stanu jest deficyt surowca i wpływający na niego eksport.

Surowe drewno, sprzedane na krajowym rynku, trafia do firm wysyłających je poza granice (kraju lub Unii Europejskiej), gdzie jest przetwarzane. W ten sposób polskie firmy tracą nie tylko dostęp do taniego materiału, ale również przewagę konkurencyjną. Eksport surowca zamiast gotowych produktów powoduje ubożenie krajowej produkcji i ogranicza wpływy z podatków oraz tworzenie miejsc pracy. Import nie zapewnia pokrycia niedoborów, ale  przewidywane dane prognozują jego wzrost w latach 2024–2028.

Kto eksportuje drewno z Polski?

Sprawozdanie finansowo-gospodarcze Lasów Państwowych za 2024 rok wskazuje na 39,8 mln m³ rocznego pozyskania drewna w Polsce (w lasach zarządzanych przez PGL LP) oraz 40,6 mln m³ sprzedaży tego surowca.

Eksport surowego drewna z Polski wyniósł w ubiegłym roku 2,7 mln ton (aby uzyskać 1 tonę drewna okrągłego, potrzeba średnio ok. 1,35 m³ mokrego drewna sosnowego lub 1,2 m³, uwzględniając udział cięższego drewna liściastego). To o 499 tys. ton mniej niż w 2023. Eksport dotyczy zatem około 10% krajowej produkcji tego surowca. Import 696 tys. ton drewna do Polski odnotował natomiast spadek o 449 tys. ton (mniej niż w roku poprzednim).

Według najnowszych danych Eurostatu (Comext) w 2024 najwięcej wyeksportowano do:

  • Niemiec – 958 tys. ton (o 94 tys. więcej niż w 2023), co stanowiło 35,0% eksportu w tym czasie,
  • Chin – 485 tys. ton (o 101 tys. więcej niż w 2023), czyli 17,8%,
  • Czech – 377 tys. ton (o 106 tys. więcej niż w 2023), czyli 13,8%,
  • Szwecji – 340 tys. ton (o 239 tys. więcej niż w 2023), czyli 12,4%,
  • Słowacji – 221 tys. ton (o 1 tys. mniej niż w 2023), czyli 8,1%,
  • Litwy – 144 tys. ton (o 14 tys. więcej niż w 2023), czyli 5,3%.

Eksport drewna do Chin nie jest zjawiskiem nowym: „nasilił się w 2018 (+496% r/r) i 2019 (+167% r/r), a 2020 był jedynym rokiem, w którym Chiny odpowiadały za największą część polskiego eksportu drewna (45%)” – wskazuje Monitoring Branżowy z 2023.

Przez wcześniejsze 5 lat (2023–2019) Polska wyeksportowała prawie 14,8 mln ton surowego drewna, a zaimportowała 8,7 mln. W tym czasie do Niemiec sprzedano 5,3 mln (36%), do Chin 4 mln (27%), a do pozostałych państw 5,4 mln (37%).

Choć polskie drewno trafia również do Chin, nie jest to rezultat działań Lasów Państwowych. Instytucja ta sprzedaje surowiec głównie na potrzeby krajowego rynku. Wyniki procedur sprzedaży wskazują na 4,1% udziału klientów zagranicznych (w obrębie państw członkowskich Unii Europejskiej, głównie Niemiec) w: I okresie 2025, II okresie 2024, II okresie 2023. Oznacza to, że zdecydowana większość pozyskanego surowca sprzedawana jest nabywcom działającym w Polsce, a późniejsza sprzedaż zagraniczna leży już po stronie tych prywatnych firm.

„Problemem w obrocie drewnem nie jest bezpośrednia sprzedaż drewna za granicę, a praktyki przedsiębiorców, którzy biorą udział w pośrednictwie sprzedaży drewna” –  podkreślają Lasy Państwowe.

Dlaczego nie można całkowicie zakazać sprzedaży drewna za granicę?

Drewno poprzez pośredników trafia na zagraniczny rynek zgodnie z prawem. Polska – jako członek Unii Europejskiej – musi przestrzegać zasady swobodnego przepływu towarów (art. 34–36 Traktatu o Funkcjonowaniu UE). Raz sprzedane drewno – jako towar – może legalnie krążyć po wspólnym rynku, a jego dalsza odsprzedaż, nawet poza UE (np. do Chin), nie może być zakazana bez ryzyka naruszenia prawa unijnego.

Ograniczenia eksportu z państwa członkowskiego do krajów trzecich (poza UE) również podlegają ścisłym regulacjom. Można je wprowadzać tylko w wyjątkowych sytuacjach, np. z powodu ochrony środowiska, porządku publicznego lub bezpieczeństwa narodowego – i muszą być zgodne z zasadą proporcjonalności. W praktyce oznacza to, że Polska może zaproponować ograniczenia czasowe, ale musi je odpowiednio uzasadnić i notyfikować Komisji Europejskiej.

Lasy Państwowe jako jednostka nie mogą samodzielnie ingerować w to, co dzieje się z drewnem po jego sprzedaży – nie mają ku temu umocowania ani narzędzi egzekucyjnych. Ponadto zasady sprzedaży drewna muszą gwarantować uczciwą konkurencję i równe traktowanie wszystkich nabywców, zgodnie z Ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów (m.in. art. 6 i 9). Dlatego odpowiedzią systemową stało się premiowanie lokalnego, głębokiego przerobu, a nie bezpośrednie zakazy.

Co zmieniło się od 2025 roku?

Po latach obaw o przyszłość branży drzewnej w Polsce, w tym krytyki pośredniego eksportu drewna do Chin i innych krajów, system sprzedaży został zaostrzony. Wprowadzono nową główną regulację sprzedaży drewna przez Lasy Państwowe na okres 2025–2026, która wspierała produkcję w kraju poprzez wprowadzenie:

  • premiowania tzw. lokalnego przetwórstwa dla firm, które posiadają zakład przerobu drewna na terytorium Polski i wykazują głęboki stopień jego przetworzenia,
  • mechanizmu weryfikacji spełniania tych kryteriów przez audyt, gdzie wykryty brak zgodności (np. podawania fałszywych danych o firmie czy ukrywanie sprzedaży zagranicznej) skutkuje wykluczeniem z systemu na 730 dni,
  • ujednolicenia procesu, który od zgłoszenia po rozliczenie odbywa się poprzez systemu sprzedaży Potal Leśno-Drzewny. Rozwinięto również moduły raportowania i audytów – np. poprzez współpracę z Krajową Administracją Skarbową.

Prace nad dalszymi regulacjami mającymi poprawić sytuację polskiego przemysłu drzewnego wciąż trwają. Minister rozwoju i technologii Krzysztof Paszyk zobowiązał się do przygotowania ustawy ograniczającej eksport drewna poza Unię Europejską. Ograniczenie wywozu surowca ma zabezpieczyć interesy polskich firm, których działalność jest zagrożona przez wzrost cen i spadek dostępności drewna. Z tego względu zapowiedziano dalsze mechanizmy wsparcia dla lokalnego przetwórstwa drewna, określenie definicji drewna jako surowca strategicznego oraz utworzenie rady do spraw przemysłu drzewnego, która wesprze proces powstawania.

Ocena realnego wpływu wprowadzonych rozwiązań ograniczających zagraniczny eksport będzie możliwa w przyszłym roku.

Źródła:

Przejdź do treści