MIT: Lasy są jedynym/najskuteczniejszym rozwiązaniem na walkę ze zmianami klimatu

  • Lasy nie są jedynym rozwiązaniem w walce ze zmianami klimatycznymi.
  • Innymi istotnymi naturalnymi pochłaniaczami dwutlenku węgla są oceany i gleba.

Naturalne rezerwuary

Zmiany klimatu oznaczają „zmiany spowodowane bezpośrednią lub pośrednią działalnością człowieka, które wpływają na globalną atmosferę i są, obok naturalnej zmienności klimatycznej, obserwowalne w porównywalnych okresach”. Są spowodowane zwiększoną emisją gazów cieplarnianych, na co wpływa degradacja środowiska (globalne wylesianie, wysuszanie terenów podmokłych), czy przemysł i jego gałęzie takie jak transport, rolnictwo i energetyka, których podstawą jest eksploatacja paliw kopalnych.

Lasy nie są jedyną metodą przeciw zmianom klimatu. Są jednak jedną z najskuteczniejszych – obok oceanu i gleb – metod niwelowania skutków działalności ludzi wpływającej na klimat, zwłaszcza emisji gazów cieplarnianych. Lasy, gleba i ocean są rezerwuarami – „elementami środowiska naturalnego, w których przechowywany jest gaz cieplarniany lub prekursor gazu cieplarnianego”. Posiadają też zdolność do sekwestracji, czyli długotrwałego przechowywania węgla. W przypadku lasów jest to okres życia drzew i innych organizmów. Wartością dodaną, jeśli chodzi o drzewa, jest również możliwość wykorzystania drewna w produktach takich jak meble co zapobiega rozkładowi i powrotowi węgla do środowiska.

Każdy z rezerwuarów, na różne sposoby, dokonuje procesu nazywanego „sink”. Jest to „każdy proces, aktywność i mechanizm, który usuwa gaz cieplarniany lub jego prekursor z atmosfery”. Pochłonięty gaz jest następnie, w zależności od środowiska, odpowiednio przetwarzany i przechowywany. Część jest naturalnie zwracana do środowiska po procesach takich jak pompy węglowe w oceanie. Reszta zostaje między innymi „wbudowana” w tkanki organizmów, które przechodzą fotosyntezę, tworząc w ten sposób na przykład organiczną biomasę.

Liczbę wypuszczanego i pochłanianego dwutlenku węgla liczy się w megatonach (Mt) i gigatonach (Gt). Odpowiadają one odpowiednio milionowi i miliardowi ton. W 2023 roku wyemitowano około 41,1 gigaton dwutlenku węgla. Oceany pochłonęły 10,6 gigaton, a lądy (w tym lasy) 8,43 gigaton. W przypadku lądów jest to ilość o 28% niższa niż średnia z lat 2014 – 2023 z powodu zjawiska El Niño. Jest to ekstremalne zjawisko pogodowe występujące na Oceanie Spokojnym związane z pasatami, rodzajem wiatrów. W trakcie El Niño znacznie nabierają na sile co powoduje zwiększenie występowania, w zależności od fazy, powodzi, obfitych opadów lub susz i pożarów na obszarach Ameryki Centralnej, Indii czy Azji Południowo-Wschodniej. Zmieniające się w szybkim tempie warunki pogodowe zaburzają cykl węglowy czego efektem jest niższa średnia pochłoniętego przez lądy dwutlenku węgla.

Ocean

Jednym z najważniejszych procesów w globalnym zarządzaniu ilością węgla i dwutlenku węgla w środowisku naturalnym to cykl węglowy – „przepływ węgla (w różnych formach, to jest dwutlenku węgla, węgla w biomasie, węgla rozpuszczonego w oceanie pod postacią węglanów) przez atmosferę, hydrosferę, lądowe i morskie biosfery i litosferę”. W środowiskach wodnych zachodzi on w dwóch zjawiskach – fizycznej pompie węglowej oraz biologicznej pompie węglowej.

Fizyczna pompa to „fizycznochemiczny proces, podczas którego rozpuszczony nieorganiczny węgiel jest transportowany z powierzchni oceanu do głębszych warstw.” Biologiczna pompa węglowa jest możliwa dzięki fitoplanktonowi i zooplanktonowi. Te pierwsze organizmy dzięki energii słonecznej pobierają z atmosfery dwutlenek węgla oraz składniki odżywcze i przeprowadzają proces fotosyntezy. Zooplankton natomiast żywi się fitoplanktonem i przenosi dwutlenek węgla do głębszych warstw oceanu (wydalając lub obumierając). To właśnie te mikroorganizmy są jednym z głównych obiektów zainteresowań  w kontekście walki ze zmianami klimatu (1,2,3).

Oprócz tego oceany są jednymi z najbardziej biologicznie różnorodnych środowisk na ziemi. Mikroorganizmy żyjące w nasłonecznionych warstwach oceanów są największymi producentami tlenu na świecie, a poszczególne biomy mają wysoką efektywność w magazynowaniu węgla.

Lasy

Lasy są jednym z największych lądowych magazynów węgla na Ziemi oraz środowiskiem zapewniającym globalną różnorodność biologiczną, pozwalają też organizmom na adaptację do stale zmieniających się warunków środowiskowych i zapewniają ciągłość procesów ekologicznych. W trakcie procesu fotosyntezy organizmy składające się na las pochłaniają dwutlenek węgla z atmosfery i wykorzystują go do rozwoju. Dzięki temu młode lasy w fazie wzrostu potrafią wchłaniać dwutlenek węgla szybciej niż stare lasy, te jednak mają większą maksymalną pojemność gazu i węgla, który mogą przechowywać. Są w tym na tyle efektywne, że Chiny, których celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2060 roku będą stosowały w znacznej mierze zalesianie.

Każdy z rezerwuarów ma szacowaną maksymalną pojemność, która oznacza ilość nadmiarowego dwutlenku węgla, którą może pochłonąć. W przypadku oceanu wyznaczenie górnej granicy jest bardzo trudne, a jedynym wskaźnikiem są zmiany jakie zachodzą w tym środowisku na skutek pochłaniania dwutlenku węgla czy działalności człowieka. W kontekście drzew i ich maksymalnej pojemności oraz zdolności wchłaniania CO2 trwają dyskusje dotyczące tego, jak zmienia się ich rola w zależności od wieku, gatunku, rozmiaru i stanu zdrowia, cyklu rozwoju i otaczającego je środowiska. Na przykład zdrowe namorzyny przez całe życie mogą pochłonąć około 12 kilogramów dwutlenku węgla rocznie (600 kilogramów przez 50 lat),

Gleby

Gleba to kolejny duży naturalny rezerwuar magazynujący CO2 i węgiel – zawarte jest w niej dwa razy tyle węgla co w ziemskiej atmosferze. Jest najbardziej „niestałym” zbiornikiem z uwagi na działalność człowieka, taką jak wylesianie, osuszanie terenów podmokłych i zaorywanie gruntów, głównie tworzenie pól uprawnych czy pastwisk. Efektem tego jest uwalnianie dużych ilości wcześniej zmagazynowanego dwutlenku węgla i węgla do atmosfery. Jest to jednak proces odwracalny. Jakość i żyzność gleby zależne są od ilości materii organicznej, którą w sobie zawiera. Odpowiednie zarządzanie może podnosić jakość pól uprawnych oraz sprawiać, że gleby, w tym tereny uprawne, mogą być jednym z najbardziej efektywnych rezerwuarów CO2.

Efektywność rezerwuaru zależy między innymi od klimatu, regionu i tego, z czego składa się rezerwuar (na przykład gatunek drzew, rodzaj wód) i gleba nie jest wyjątkiem. Najbardziej efektywne w magazynowaniu węgla i dwutlenku węgla są wieczne zmarzliny oraz bagna i tereny podmokłe takie jak torfowiska. Są one również jednymi z najbardziej podatnych na wszelkie zmiany klimatyczne i działalność człowieka. Zwiększone temperatury zagrażają wiecznym zmarzlinom, które uwalniają CO2, co skutkuje zwiększeniem temperatury, a w efekcie szybszym topieniem się zmarzlin. Tereny podmokłe, takie jak torfowiska, są jednymi z najlepszych “magazynów” biomasy i całego węgla w niej zawartej. Łącznie magazynują dwa go dwa razy więcej niż lasy. Jest to zasługa bardzo spowolnionego procesu rozkładania się materii organicznej, dzięki warunkom panującym na torfowiskach. Terenom podmokłym najbardziej zagraża działalność człowieka, w szczególności osuszanie, zwłaszcza w Europie Zachodniej. W Niemczech osuszono 98% torfowisk, a w Holandii 94%

Rozwiązania na walkę ze zmianami klimatu

Lasy nie są ani jedynym, ani najlepszym rozwiązaniem w walce ze zmianami klimatu. Jako jeden z głównych naturalnych rezerwuarów pełni niezwykle ważną rolę w utrzymywaniu zbalansowanego środowiska, ale nie jest jedynym tego gwarantem. Lasy, podobnie jak gleby, są wrażliwe na działania człowieka, a dotarcie do stanu, w którym są jednym z najlepszych lądowych magazynów węgla trwa dziesięciolecia. Jednak nawet w połączeniu z oceanami i glebami nie będą w stanie pochłonąć i zmagazynować nadmiarowego węgla, który jest wprowadzany do cyklu węglowego przez działalność człowieka taką jak energetyka, transport i przemysł, których podstawą są paliwa kopalne, które w procesie spalania emitują ogromne ilości dwutlenku węgla. Dbanie o stan naturalnych rezerwuarów (zalesianie czy oczyszczanie oceanów) jest zwalczaniem objawów. Najbardziej efektywnym rozwiązaniem problemu jest zmniejszenie emisji dwutlenku węgla i węgla do atmosfery przez różne działania – podejmowane zarówno przez jednostki jak i instytucje. Inicjatywy takie jak zmniejszanie poziomu spalin emitowanych przez transport czy gospodarstwa domowe, przywracanie utraconych ekosystemów i zmniejszenie udziału nieodnawialnych źródeł energii w energetyce to krok w dobrą stronę choć muszą być podejmowane ze świadomością o czynnikach społecznych, gospodarczych i politycznych.

Metodologia INDID

Sprawdzane przez nas twierdzenia zostały wybrane przez Lasy Państwowe na podstawie badania opinii publicznej “Postrzeganie Lasów Państwowych 2025” oraz wypowiedzi powtarzanych w komentarzach w mediach społecznościowych, pod postami lasów. Przed przystąpieniem do analizy, każde stwierdzenie zostało przez nas ocenione pod kątem weryfikowalności tj. czy nie zawierają opinii lub innych stwierdzeń ocennych, których nie można zweryfikować.

Wszystkie informacje, które zostały przez nas zawarte w artykułach, muszą posiadać źródło. Musi być ono:

  • aktualne – zgodne z najnowszym stanem wiedzy i zawierające najświeższe dane,
  • maksymalnie pierwotne – takie, w którym dana informacja pojawiła się po raz pierwszy,
  • oraz rzetelne –  będą to np. raporty, badania naukowe czy dane instytucji publicznych.

Źródłem nie mogą być dowody anegdotyczne czy subiektywne opinie lub oceny osób i podmiotów zaangażowanych w spór, które nie zostały poparte niezależnymi badaniami lub danymi.

Opracowana analiza musi być pozbawiona określeń wartościujących i ocennych. Autor tekstu, musi być w swojej pracy apolityczny i neutralny, nie może kierować się własnymi poglądami i emocjami, a tym bardziej interesem Lasów Państwowych.

W sytuacjach, w których popełnimy błąd lub istnieją inne, równie wiarygodne źródła, które zmieniają wydźwięk artykułu, wprowadzamy poprawki. Jesteśmy jednocześnie otwarci na sprawdzanie innych weryfikowalnych twierdzeń pojawiających się w przestrzeni publicznej dot. tematów przyrody i ekologii.

Fundacja Instytut Dyskursu i Dialogu (INDID) jest organizacją pozarządową, która za cel obrała naprawę debaty publicznej w Polsce. Promując rzetelne dziennikarstwo, wolność słowa, pluralizm poglądów, dialog bez nienawiści i manipulacji, chce dbać o wzajemny szacunek i zrozumienie. W tym celu prowadzi szeroko zakrojone projekty o charakterze analityczno-badawczym, edukacyjnym, popularyzacyjnym i bieżącą działalność strażniczą. Więcej na stronie: https://indid.pl/

Autorzy artykułów: Hubert Głuch, Anita Kwiatkowska, Wiktor Nowak, Szymon Orzeszek, Piotr Andrzej Rączkowiak,  Julia Solarz, Elżbieta Sypniewicz.

Nadzór merytoryczny nad artykułami: Wiktor Nowak

Źródła:

Przejdź do treści