Mit: Lasy to dziś tylko przemysłowe plantacje drewna

Teza stanowi odzwierciedlenie opinii wielokrotnie pojawiających się w komentarzach na profilach społecznościowych Lasów Państwowych.

  • Lesistość kraju i przyrost grubizny zwiększają się na przestrzeni lat.
  • W polskich lasach jest coraz więcej drzew powyżej 80 lat.
  • Wielofunkcyjna gospodarka leśna działa, jednak pojawiają się pytania czy nie za wolno.
  • Las pełni o wiele więcej funkcji niż tylko plantacji drewna i nie jest hodowany tylko w celu pozyskania tego surowca.

Czym jest las?

Zgodnie z Ustawą o lasach lasem nazywa się grunty, które są pokryte drzewami i krzewami:

  • „przeznaczone do produkcji leśnej lub 
  • stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo 
  • wpisany do rejestru zabytków;”

Ponadto za lasy uznaje się również tereny, które są wykorzystywane do gospodarki leśnej.

Ustawa określa również termin „gospodarka leśna”, który zawiera w sobie element pozyskiwania drewna, jednak jest to jedynie jedno z działań w ramach szerokiego pojęcia gospodarki leśnej. Zdefiniowany jest również termin „trwale zrównoważona gospodarka leśna” i jest to „działalność zmierzającą do ukształtowania struktury lasów i ich wykorzystania w sposób i tempie zapewniającym trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej produkcyjności oraz potencjału regeneracyjnego, żywotności i zdolności do wypełniania, teraz i w przyszłości, wszystkich ważnych ochronnych, gospodarczych i socjalnych funkcji na poziomie lokalnym, narodowym i globalnym, bez szkody dla innych ekosystemów”. 

Zgodnie z art. 13a ustawy Lasy Państwowe są zobowiązane do realizacji działań zmierzających do jej realizacji.

Natomiast zgodnie z definicją „plantacja drzew” to obszar obsadzony drzewami w celu intensywnej produkcji drewna w skróconym cyklu produkcyjnym. W naszych warunkach taki szybki wzrost mogą zapewnić topola i wierzba krzaczasta.

Lesistość w Polsce w 2023 roku wynosiła 29,6%. Lasy publiczne to 80,8% wszystkich lasów, z czego we władaniu Lasów Państwowych znajduje się 77%. Pozostałe niecałe 20% to lasy prywatne. W podziale na wiek drzewostanów najwięcej jest tych, które mają 81 lat i więcej – niemal 25%.

Lasy wyłączone z pozyskania drewna

Zgodnie z odpowiedzią na interpelację poselską obecnie wyłączone z gospodarki leśnej jest 8% lasów znajdujących się pod zarządem Lasów Państwowych. Docelowo do 2030 roku wyłączeniem z pozyskania drewna ma zostać objęte 14% lasów. Lasy Państwowe w piśmie do Ministerstwa Klimatu i Środowiska dot. interpelacji posła Romanowskiego piszą, że “w trakcie II posiedzenia Ogólnopolskiej Narady o Lasach w listopadzie 2024 r. przedstawiły propozycję, która łącznie obejmuje około 1,2 mln ha lasów w zarządzie PGL LP, stanowiących w przybliżeniu 17% powierzchni lasów”, które byłyby wyłączone z pozyskania lub gospodarka leśna na tych terenach byłaby zmodyfikowana. Ten temat pojawia się również w odpowiedzi Lasów Państwowych na interpelację posłów Mateckiego, Wosia i Kanthaka.

Na koniec 2023 roku powierzchnia lasów występujących na terenie parków narodowych wynosiła 198,0 tys. ha (tj. 2,1% powierzchni gruntów leśnych w kraju). Rezerwaty przyrody to z kolei 173 tys. ha (niekoniecznie lasów), a parki krajobrazowe 2525 tys. ha.

Wydatki Lasów Państwowych

Ciekawym elementem pokazującym działania podejmowane w lasach są dane dotyczące kosztów Lasów Państwowych podane w Roczniku Statystycznym Leśnictwa. W 2023 roku koszty poniesione przez Lasy Państwowe to niemal 14 mld. zł. Elementem określającym działania związane z gospodarką leśną jest działalność podstawowa, na którą wydano 6,35 mld. zł (większość pozostałej kwoty to działania administracyjne). Znajdują się w niej hodowla lasu, która rozumiana jest poprzez odnowienia i zalesienia, poprawki i uzupełnienia oraz pielęgnowanie lasu. Są również wydatki na ochronę lasu tj. ochrona przed zwierzyną, owadami i pożarami. 3,19 mld. zł przeznaczone jest na pozyskanie i zrywkę drewna, czyli niecałą połowę kwoty przeznaczonej na działalność podstawową Lasów Państwowych.

Przyrost lesistości kraju

Należy również zwrócić uwagę na dane dotyczące lesistości od roku 1945 do 2023. W tym czasie powierzchnia lasów zwiększyła się z 5408 tys. ha do 7134 tys. ha. Zasoby drzewne wzrosły z 695 mln m3 do 2073 mln m3. Jednak najważniejszym punktem tych statystyk jest pozyskanie drewna jako procent rocznego przyrostu bieżącego. W każdym z lat 1945-2023 ten stosunek był poniżej 100% (najwyżej 79,4%). Te dane pokazują, że zwiększa się lesistość kraju oraz że wycina się mniej niż przyrasta.

Wielofunkcyjna gospodarka leśna nie jest mitem

Na pytanie czy obecna wielofunkcyjna gospodarka leśna jest mitem starają się odpowiedzieć w swoim referacie prof. dr hab. Jan Holeksa i prof. dr hab. Zbigniew Mirek. Zwracają oni w nim uwagę na dane z Raportu o stanie lasu z 2018 roku Zgodnie z nimi wzrost powierzchniowego udziału drzewostanów ponad stuletnich wzrósł z 8,4% w 1967 roku do 17,3% w 2017 roku. Ponadto „znacząco zmniejszył się areał zrębów zupełnych i po roku 2000 są one wykonywane na prawie dwukrotnie mniejszej powierzchni niż trzydzieści lat wcześniej.”

Autorzy referatu widzą również problemy tj. stosunkowo niski udział odnowień naturalnych, pomimo jego zwiększenia w ostatnich 50 latach czy ciągle niski udział drzewostanów liściastych, choć i ten współczynnik wzrasta. Zauważalna jest zmiana wyników „z lat 2005–2009 i 2019–2023, które wskazują na wzrost udziału gatunków liściastych o 2,1% i odpowiednio, spadek udziału gatunków iglastych ogółem, w tym sosny o 1,5%, świerka o 1,4%.”

Trzeba zaznaczyć, że odnowienia naturalne stanowią coraz większy udział całości odnowień. W latach 1986–1990 udział ten wynosił 4,2%, w latach 1991–1995 – 6,5%, w latach 1996–2010 – 10,5%, w latach 2011–2020 – 13,7%, a ostatnich trzech latach – 19,1%

Gospodarka leśna to nie przemysłowe plantacje drewna

Podsumowując, należy zauważyć, w jaki sposób na przestrzeni lat zmienił się polski las. Lesistość kraju się zwiększa, a grubizna przyrasta. Drzewa mające 80 lat i więcej stanowią coraz większy procent całości lasów, podobnie jak drzewa liściaste. Można oczywiście zastanawiać się nad tempem tych zmian. Jednak jak zauważają profesorowie Holeksa i Mirek w swoim referacie, gospodarka leśna stoi w obliczu trudnego zadania. Z jednej strony zmaga się ze wzrastającym zapotrzebowaniem na drewno, a z drugiej musi odpowiadać na potrzeby ochrony przyrody.

Na podstawie tych wszystkich danych nie można jednak twierdzić, że „lasy to dziś tylko przemysłowe plantacje drewna”. Lasy pełnią o wiele więcej funkcji i nie są hodowane tylko w tym celu. Pełnią funkcje społeczne, edukacyjne czy ochronne.

Źródła:

Przejdź do treści